Proizvodnja povrća u zaštićenom prostoru spada u najintenzivnije u biljnoj proizvodnji. Zaštićeni prostor obezbeđuje smanjenje rizika usled uticaja nepovoljnih klimatskih uslova tokom jesenjeg, zimskog i prolećnog perioda, ali i vrlo uspešnu zaštitu od visokih temperatura u letnjim mesecima. Rezultat upravljanja mikroklimatskim uslovima tokom čitave godine, shodno biološkim zahtevima gajene biljke, je značajno povećanje prinosa po biljci, samim tim i po jedinici površine.

Ako se uzmu u obzir ukupne površine pod plastenicima tunelskog tipa, staklenicima i visokim plastenicima i ako se one uporede s ukupnim obradivim površinama u Republici Srbiji i/ili AP Vojvodini možemo reći da je reč o relativno malim površinama, za koje su neophodna visoka ulaganja, što je samo jedan od pokazatelja intenziteta. Pravi pokazatelj intenziteta je vrednost proizvodnje koji se u proseku sa pomenutih površina ostvari.

Vrednost proizvodnje sa 1 ha plasteničke proizvodnje odgovara vrednosti proizvodnje sa površine od oko 150 ha pod pšenicom. Vrednost proizvodnje sa 1 ha revitalizovane stakleničke proizvodnje odgovara vrednosti proizvodnje sa površine od oko 600 ha pod pšenicom. Vrednost proizvodnje sa 1 hasavremenih staklenika odgovara vrednosti proizvodnje sa površine od oko 1.000 ha pšenice.

U našim uslovima, gde preovlađuju objekti tunelskog tipa (visine 1,8-2,5 i širine 4-5,5 m i/ili 2,6-3,5  visine i 7-8 m širine) još uvek se gotovo u celosti povrće proizvodi na zemljištu na kojem je podignut zaštićeni prostor. Praktično iskustvo nedvosmisleno pokazuje da visoko specijalizovano gajenje salate, paradajza, paprike i krastavca, uz neophodan nivo prinosa nije trajno moguće u varijanti gajenja na zemlji. Problemi u vezi sa opadanjem plodnosti (zaslanjenost, sabijanje i zabarenost) zemljišta i/ili bolesti korenovog sistema, prisustvo nematoda i progresivno opadanje prinosa i kvaliteta povrća, vrlo brzo će naterati proizvođače da pređu na neki od sistema proizvodnje «bez zemlje». Osim ove mogućnosti proizvođačima ostaje na raspolaganju mogućnost premeštanja objekata na drugu lokaciju ili iznošenje izamena oraničnog sloja zemljišta.

U ovoj vrlo intenzivnoj proizvodnji posebnu pažnju treba posvetiti monitoringu i merama koje će dugoročno otkloniti potencijalnu opasnost od procesa degradacije (smanjenja plodnosti) zemljišta u objektima zaštićenog prostora.

Plodnost zemljišta je njegova sposobnost da istovremeno obezbeđuje biljke vodom, hranljivim materijama i kiseonikom, uz odgovarajuću toplotu u toku čitavog vegetacionog perioda. Osim toga, ono treba da bude rastresito, kako bi se obezbedio normalan razvoj korenovog sistema, kao i da u njemu nema štetnih materija. Plodnost je stoga kompleksna osobina zemljišta i uslovljava je veliki broj činilaca. Plodnost zemljišta je relativan pojam. Jedno isto zemljište može da predstavlja zemljište visoke plodnosti za razvoj nekih biljnih vrsta, a istovremeno zemljište niske plodnosti za neke druge biljne vrste. Pri proceni pogodnosti, odnosno plodnosti nekog zemljišta za gajenje određene kulture neophodno je poznavati s jedne strane zahteve te biljne vrste u odnosu na zemljište i osobine toga zemljišta. Kako su svi činioci plodnosti od istog značaja, s obzirom na to da nedostatak jednog činioca ne može biti zamenjen drugim, što znači da, na primer, nedostatak vode ili kiseonika ne može biti kompenzovan nekim drugim svojstvima zemljišta. Iz toga proizilazi da u toku čitavog vegetacionog perioda zemljište treba da poseduje visok stepen plodnosti, jer se samo u tom slučaju mogu postizati visoki i stabilni prinosi odgovarajućeg kvaliteta.

U različitim tipovima zaštićenog prostora povrće se proizvodi na prirodnom zemljištu. Zatim, na industriski način pripremljenim supstratima (organskog porekla) i u sistemu «bez zemlje» (supstrati neorganskog porekla). Proizvodnja povrća na supstratima, bez obzira na poreklo, smanjuje zavisnost proizvodnje svežeg povrća od zemljišnih činioca, čineći proizvodnju povrća mogućom i tamo gde na zemljištu kao prirodnom supstratu to nije moguće.

Deo teksta iz rada autora: Ž. Ilin i saradnici

izvor: http://agroekonomija.wordpress.com/